Các tỉnh thành miền Trung thường xuyên bị bão lũ gây ảnh hưởng. Có tới hàng vạn ngôi nhà bị ngập nước, thậm chí còn bị lũ cuốn trôi. Hậu quả laf để lại nhiều thiệt hại lớn về người và tài sản. Một mô hình nhà ở an toàn cho người dân vùng lũ đang rất cần được phổ biến rộng rãi đó chính là nhà chống lũ.
Nhà chống lũ hay còn có tên là nhà chống ngập. Là những mô hình nhà ở được thiết kế và xây dựng chuyên dùng để thích ứng với mưa lũ. Có tác dụng làm giảm bớt những ảnh hưởng tiêu cực từ thiên tai đến đời sống người dân. Nhà chống lũ hiện nay đã được thiết kế, sáng tạo với 3 loại mô hình chính, gồm có nhà kê nền, nhà phao và nhà có gác.
Mô hình nhà phao biệt lập chống lũ
Nhà phao là dạng nhà nổi, được hình thành với mẫu thiết kế là khung chịu lực; bằng khung thép đặc chủng gồm cột, dầm, móng… Liên kết với hệ thống phao nổi toàn bộ được đặt trên hệ móng đặc biệt. Sử dụng tường bao ngoài, tường ngăn giữa các phòng làm từ tôn. Hoặc những vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường; có tỉ trọng nhẹ để giảm trọng lượng khung nhà. Dưới gầm sàn nhà được bố trí các thùng phuy sắt làm hệ phao nổi giúp nâng toàn bộ nhà, người và tài sản bên trong. Nổi lên, hạ xuống theo mức nước lũ và được neo giữ bằng hệ cọc trượt hoặc dây neo.
Mỗi khi trời mưa lớn kéo dài, nước lũ nhanh chóng dâng cao; thay vì kê hết đồ đạc lên cao trong căn nhà cấp 4 người dân có thể nhanh chóng chuyển tài sản sang ngôi nhà phao (nhà nổi) để sinh sống. Ưu thế của loại nhà này là nhẹ và dưới “móng” có gắn những thùng phuy đủ sức nâng nhà lên mặt nước. Nhà phao được cố định bằng 2 cây cọc cắm xuống đất để không bị xô lệch hoặc nước cuốn trôi. Khi nước lũ dâng cao đến đâu, nhà phao nổi đến đó. Nước rút, nhà xuống theo. Hết mưa lũ, nhà phao sẽ được người dân sử dụng vào những việc khác. Như làm nhà kho hoặc nơi dự trữ lương thực.
Các mô hình nhà kê nền chống lũ
Loại nhà kê nền: Nhà kê nền bao gồm nhà kê nền thấp, nhà kê nền cao và nhà kê nền linh hoạt.
Mô hình nhà kê nền thấp
Mô hình Nhà kê nền thấp có thể được áp dụng cho những khu dân cư ở các địa hình sườn dốc. Có cấu trúc địa chất yếu, rừng nghèo; các cụm dân cư sống gần khe nước, khe suối nhỏ như vùng trung du và miền núi phía Bắc; vùng đồng bằng bán sơn địa và vùng núi thấp khu vực Bắc Trung Bộ. Vào mùa mưa lũ có nguy cơ nước dâng, sạt lở đất cục bộ ở mức nhỏ. Kết hợp dòng chảy xiết cuốn theo thực bì gây ngập nhà hoặc đổ sập nhà.
Mô hình sàn nhà được kê lên hệ cột cách mặt đất với khoảng cách tối thiểu là 500mm. Độ cao này được tính toán dựa theo thực tế để đảm bảo bùn hoặc nước lũ; và các vật cuốn theo có thể chảy qua khoảng trống dưới sàn nhà dễ dàng. Mà không gây tác hại đáng kể đến hệ kết cấu khung nhà.
Mô hình nhà kê nền cao
Mô hình Nhà kê nền cao có thể áp dụng trên các địa bàn có địa hình hẹp, độ dốc cao, nhiều sông suối và vùng ven biển. Nhà kê nền cao là giải pháp cho các gia đình đang sống trong các căn nhà gỗ truyền thống. Mô hình này vừa bảo tồn kiến trúc nhà gỗ truyền thống. Vừa giúp người dân có thể sinh hoạt thuận tiện; an toàn cho tính mạng, tài sản, vật nuôi khi lũ đến.
Nền nhà được nâng lên trên mặt đất khoảng 3m. Khi không có lũ, người dân có thể dựng vách, liếp che tầng 1. Để sinh hoạt hoặc sử dụng cho gia súc. Khi có lũ, tầng 2 được sử dụng là nơi sinh hoạt và tránh lũ của người dân.
Mô hình nhà kê nền linh hoạt
phù hợp với khu vực có lượng lũ cao dần theo từng năm. Mô hình nhà kê nền linh hoạt có thể tách rời liên kết giữa khối nhà và móng. Để nâng nhà khi cần mà không phải phá huỷ kết cấu giúp giảm nhẹ tổn thất do thiên tai (bão, lụt). Đồng thời, góp phần thay đổi cách thức người dân đang xây dựng nhà. Hướng tới mục tiêu nhà thích ứng biến đổi khí hậu, giảm tác động đến môi trường tự nhiên. Gợi mở việc kết hợp các giá trị xây dựng truyền thống; với công nghệ hiện đại phù hợp với điều kiện xã hội mới.
Với mô hình nhà kê nền linh hoạt này cho phép điều chỉnh độ cao thấp cho căn nhà tùy theo mực nước lũ dâng cao hay thấp mà không lo ảnh hưởng tới kết cấu tổng thể của căn nhà bằng việc sử dụng những vật liệu xây dựng cho khu vực tường, sàn, mái,… có đặc tính nhẹ, thi công nhanh, dễ dàng lắp đặt và thay đổi thiết kế.
Sử dụng những loại vật liệu xây dựng với kích thước lớn, tỉ trọng nhẹ. Vừa giúp vận chuyển dễ dàng, đẩy nhanh tốc độ hoàn thiện đưa vào sử dụng. Mà vẫn đảm bảo được độ bền vững, sẵn sàng chống chọi tốt với thiên tai; lũ lụt có thể xảy ra vào bất cứ lúc nào.
Mô hình nhà hai gác cho cả người và gia súc chống lũ
Mô hình nhà hai gác chỉ người ở được xây dựng trên cơ sở thiết kế với cấu trúc móng, trụ, khung dầm, sàn bê tông và tường xây gạch nung hoặc gạch không nung. Độ cao của gác hoặc sàn tầng một thường được thiết kế cao hơn mức ngập tối thiểu cao 2,85m. Có cầu thang trong nhà để người dân lưu trú trong thời gian có lũ, bão.
Mô hình Nhà hai gác có chỗ cho gia súc: có cầu thang phía ngoài cho người và gia súc di chuyển lên tầng trên khi có lũ. Độ cao tầng hai được tính toán vượt trên mức đỉnh lũ lịch sử của khu vực để đảm bảo cho người dân và gia súc có thể lưu trú trong thời gian ngâm lũ.
Mô hình nhà có cầu thang ngoài còn có tác dụng khi nhà bị lũ ngập, việc di chuyển, sinh hoạt, cứu trợ của người dân và lực lượng cứu hộ bằng thuyền sẽ cập mạn cầu thang ngoài để vào nhà thuận lợi. Toàn bộ gian phía sau để chứa cỏ, rơm, và nông sản; gian trước dành cho người.
Tại Việt Nam, nhà chống lũ không chỉ là một trong những giải pháp thích nghi hoàn cảnh cho bà con vùng rốn lũ miền Trung, mà còn có thể xây dựng tại vùng ngập lũ miền Tây trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nước biển dâng ngày càng nghiêm trọng.
